Rozliczenia podatkowe można (tak nieformalnie) podzielić na profesjonalne i nieprofesjonalne. Pierwsze dotyczą osób, które świadomie – jako przedsiębiorcy albo inaczej jako osoby prowadzące działalność – uczestniczą w obrocie gospodarczym. Są to osoby z własnej inicjatywy kreujące czynności podlegające różnego rodzaju podatkom obowiązującym w Polsce. Co za tym idzie ich obowiązki podatkowe są bardziej sformalizowane i wymagające, dlatego wymagają bardzo szerokiej i wieloaspektowej analizy. Drugie natomiast odnoszą się do większości ludzi określanych jako osoby fizyczne, czyli (tak zwanych) zwykłych podatników, których obowiązki podatkowe aktualnie są w miarę możliwości coraz bardziej upraszczane.
Dochody podlegające opodatkowaniu
Generalnie zwykli podatnicy mają co do zasady obowiązek rozliczenia przede wszystkim podatku dochodowego, któremu podlegają wszelkie należności stanowiące osiągnięte przez nich przychody. Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych określa szczegółowo źródła takich przychodów, jak i wyłączenia. Przepisy wskazują na różnego rodzaju przysporzenia, które skutkują (lub mogą skutkować) obowiązkowi podatkowemu. Co do zasady jednak takie główne źródło przychodu przeciętnego obywatela Polski stanowi wynagrodzenie z tytułu świadczonej pracy (umowy o pracę, umowy zlecenie, umowy o dzieło), zasiłki pieniężne, emerytury, renty, itp.
Przywileje zwykłych podatników
Obecnie ustawodawca dąży do poprawiania sytuacji osób fizycznych nieprowadzących działalności (tak zwanych zwykłych podatników). Dzieje się to poprzez próbę minimalizowania ich obowiązków względem organów podatkowych. Niekoniecznie idzie to w parze ze zmniejszaniem wysokości samych obciążeń podatkowych, ale działania te mają na celu zmniejszanie ciążących na podatnikach obowiązków, które trzeba wykonać dla dopełnienia formalności związanych z rozliczeniem. W przypadku świadczeń wypłacanych przez zakłady rentowe i emerytalne formalności załatwia sam organ. Emeryt/rencista nie ma obowiązku dodatkowych rozliczeń z urzędem skarbowym. Natomiast w przypadku świadczeń ze stosunku pracy, również większość obowiązków załatwia pracodawca, który ma np. obowiązek comiesięcznego odprowadzania do właściwego urzędu skarbowego zaliczek na podatek dochodowy, a po zakończeniu roku przekazuje do tegoż urzędu specjalną informację. W „zamierzchłych” czasach pracownik musiał następnie w określonym terminie dodatkowo również sam złożyć swoje zeznanie podatkowe. Obecnie natomiast funkcjonuje usługa „Twój e-PIT”, w której uzyskiwane dochody są już jakby „rozliczone” na podstawie danych przekazanych przez pracodawców. Podatnik może się tam zalogować, sprawdzić poprawność danych i zaakceptować. Jeśli z przygotowanego zeznania wynika podatek do zapłaty, musi on niestety ten podatek uiścić (w określonym terminie). Dodatkowo trzeba pamiętać, że od 1 stycznia 2020 r. wpłaty podatku powinny być dokonywane na tzw. mikrorachunek, który można wygenerować na stronie internetowej Ministerstwa Finansów. Jednak czynność ta, poza faktem, iż wymaga dostępu do Internetu, nie powinna rodzić większych problemów. Jeśli natomiast z zeznania wynika nadpłata, a podatnik ma zgłoszony w urzędzie rachunek bankowy do zwrotów, nie musi robić nic, pieniądze powinny w (ostatnio nawet) niedługim czasie zasilić jego konto. Oczywiście doradza się nieakceptowanie bezmyślne przedstawionych danych, ale ich uprzednie sprawdzenie i ewentualne uzupełnienie (np. poprzez podanie danych organizacji pożytku publicznego do przekazania 1% podatku). Niemniej można powiedzieć, że pewnych sformalizowanych czynności podatnik wykonywać już nie musi.
Rozliczenia podatkowe aktualnie są z jednej strony coraz bardziej upraszczane, z drugiej natomiast zmian jest tak wiele, iż niejednokrotnie – zwłaszcza w przypadku przedsiębiorców – konieczne jest zasięgnięcie profesjonalnej porady zarówno w kwestii stricte podatkowej, jak i rachunkowej. Obszar ten charakteryzuje się dużą dynamiką, występuje wiele kwestii budzących wątpliwości i nie ma jednolitego orzecznictwa. Co więcej przepisy dopuszczają coraz więcej dolegliwych sankcji za różnego rodzaju naruszenia (także te mogące wynikać z niewiedzy). Dlatego dobrze jest uzyskiwać choć minimalne potwierdzenie dla swoich wątpliwości poprzez np. telefon do swojego urzędu albo nawet zasięgnięcie porady profesjonalnego doradcy. Obecnie bowiem w wielu kwestiach podatkowych dużą wagę przywiązuje się do tzw. dochowania należytej staranności, czyli należy wykonać choćby minimum czynności mających na celu ustalenie prawidłowego postępowania.
SSZ